२०७१ चैत्र १८, कान्तिपुर दैनिक

दार्चुलाको खार गाविसका नरबहादुर धामीले गाउँमा डोको, नाङ्लोलगायत निगालाका सामान बनाएर राम्रै आम्दानी गरिरहेका छन् । 'यिनै घरायसी साधनहरू बनाएर हुने आम्दानीले घर खर्चपछि सामान्य बचत हुन्छ,' उनले भने, 'परिश्रम र समयअनुसारको आम्दानी नभए पनि आफ्नो सीपको प्रयोग भएकामा खुसी छु ।'

आफ्नै सीपको सदुपयोग गरेर परिवार पाल्ने बैतडीको शर्माली १ सौगडाका रामी दमाई पनि एक हुन् । उनी लुगा सिलाएबापत आउनेे अन्न र नगदबाट १२ जनाको परिवार पालिरहेका छन् । 'सहर बजारमा गएर काम गर्दा नगद आउँथ्यो, गाउँमा पाउने अन्नले पनि परिवार पालिएकै छ,' उनले भने । रेडिमेड कपडाको प्रयोग बढेका कारण सोचेअनुसार आम्दानी नभएको दमाईले बताए ।

गोकुलेश्वर १ बांगाबगरका धनीराम सार्की डोकोडालो बुन्ने बुवाबाजेको पेसालाई निरन्तरता दिँदै आएका छन् । डोको बनाउने कच्चा सामग्रीका रूपमा चाहिने निगालोको सट्टा उनले बाँसको प्रयोग गर्छन् । 'घण्टौं हिँडेर पनि निगालो नपाइने अवस्था आएपछि बाँसबाटै डोकाडालो बनाउन थालेँ,' उनले भने, 'थोरै मूल्य फरक भए पनि घरखर्च चलाउन यही पेसाबाट सहयोग पुगेको छ ।'

आरनमा भाँडाकुँडा बनाउने मल्लादेही गाविसका ६० वर्षीय विसराम लुहारले पनि परम्परागत पेसाबाटै परिवार पालेका छन् । २० वर्ष भारतमा मजदुरी गरेका उनले १० वर्षदेखि घरमै बसेर आरनको काम गरिरहेको बताए । दाउरा, सल्लाका बोक्राको अभाव, फलामको मूल्य बढेका कारण

बढ्दो उत्पादन लागतका बीच नुनतेल खर्च त्यही पेसाबाट चलाएको उनी बताउँछन् ।

श्रमको कम मूल्य, कच्चा पदार्थको अभाव र वैकल्पिक वस्तुको प्रयोग बढ्दा पुख्र्यौली पेसाबाट चुनौतीका बीच आम्दानी गर्दै आएको उनीहरू सुनाउँछन् । परम्परागत पेसा व्यवसायमा लागे पनि आधुनिक सीप र औजारको अभावले आम्दानी सुधारमा बाधक भएको परम्परागत पेसामा लागेकाहरू बताउँछन् । नयाँ प्रविधि र सीप भए गाउँमै गतिलो आम्दानी गर्न सकिने उनीहरूको बुझाइ छ ।

यी पेसामा प्राय: दलित समुदायका व्यक्ति लागेका हुन्छन् । पछिल्लो समय फाटफुट रूपमा अन्य समुदायका मानिसले पनि सुरु गरेका छन् । दलित समुदायलाई लक्षित गर्दै विभिन्न निकायले लगानी गरिरहेका भए पनि सहयोग पाउन नसकेको उनीहरूको गुनासो छ । आर्थिक अवस्था कमजोर भएका र घरजग्गा नभएका दलितहरूको संलग्नता भएकाले लगानी बढाएर आधुनिक ढंगले उत्पादन गर्न नसकेको उनीहरू बताउँछन् ।